Iconenatelier

Er zijn van die dingen die op je verlanglijstje staan om een keer te gaan doen. Opeens voel je dat de tijd gekomen is om één van die dingen op te pakken. Zo was dit voor mij met iconen schilderen. Al heel lang wilde ik hiermee kennis maken. Om met natuurlijke materialen als pigment, eigeel en goud een Bijbelse voorstelling te maken fascineerde mij. Eerst dacht ik dat iconen schilderen sowieso niet voor mij was weggelegd; ik heb gevoel voor kleur maar tekenen is niet echt mijn ding. Toen ik hoorde dat je de afbeelding kopieert, dus dat je deze niet hoeft te tekenen, viel er een hindernis weg. Vervolgens ging een geplande opleiding niet door waarmee de weg vrij was om gehoor te geven aan mijn wens om een icoon te gaan schilderen.

Over de keus om dit bij zuster Delian te gaan doen hoefde ik niet lang na te denken. Lang geleden had ik in het klooster van de zusters van Liefde in Tilburg haar mooie iconen op de muur gezien. Een icoon schilderen zie ik niet als een schilderles, maar heeft voor mij een spirituele betekenis. Bij wie kun je dan beter terecht dan bij iemand die in haar hele leven de keuze voor God heeft gemaakt. Ook dat er de tijd werd genomen om een icoon te maken (in totaal 5 hele dagen) en ik op de website las dat op de achtergrond Byzantijnse muziek werd gedraaid, sprak mij aan.

De eerste dag was ik verrast over het mooie atelier van zuster Delian. Naast de mooie locatie in het klooster in Moergestel, waren de muren van het atelier beschilderd met allerlei iconen. Ik werd warm ontvangen en maakte kennis met de andere cursisten waarvan de meesten al meerdere keren een cursus hadden gevolgd. Zij vertelden mij dat zuster Delian en de twee andere begeleiders (Ria en Carla) er voor zorgen dat je altijd met een mooie icoon naar huis gaat. Het ging mij in eerste instantie om de ervaring, maar het idee van een mooie icoon aan het eind van de cursus was een leuk vooruitzicht.

De eerste dag begon met het kiezen van de te schilderen icoon. Dan de houten plank die al geprepareerd was te schuren en de zijkanten te schilderen. Toen de icoon overtrekken. Dit overtreksel aan de onderkant van pigment te voorzien en weer over te trekken zodat het op de te schilderen plank kwam te staan. Dit overtrekken lijkt eenvoudig, maar is toch een secuurder werkje dan je in eerste instantie denkt.

De andere dagen bestonden uit met plasjes en laagje op laagje verder uitwerken van je icoon. Volgens de techniek van donker naar licht omdat dit symbolisch ook zo is. Met steun en aanvulling van de begeleiders en de engel werd de icoon langzamerhand zichtbaar. Toen zuster Delian de gezichtjes in de icoon schilderde kwamen deze tot leven.

De dagen dat ik bezig ben geweest heb ik genoten. Zuster Delian zei dat je met het icoon schilderen na 5 minuten alles om je heen vergeet. Ik was hier in eerste instantie niet van overtuigd, maar zij had gelijk. Met de inspanning om met aandacht te schilderen, was het enorm ontspannend. Maar ook heel bijzonder om Maria met Jezus Christus op haar schoot te mogen schilderen. Dit “In de hoop dat zo de zonden en fouten van allen die deze icoon zullen vereren en gebruiken worden vergeven” zoals we dit bij aanvang van het schilderen steeds met de groep gebeden hebben.

Naast het schilderen werd er met de lunch, koffie en thee tijd genomen voor het uitwisselen van ervaringen en kregen we verdere toelichting over de iconen. De laatste dag werd afgesloten met een verzorgd diner in het klooster van de zusters van Liefde in Tilburg. In de mooie kapel van de zusters werd een gezamenlijke viering gehouden met de iconen op het altaar. Hierna kreeg ieder zijn icoon door zuster Delian uitgereikt. Het was een heel bijzondere ervaring.

Beste zuster Delian, Ria, Carla en zuster Veerle, heel hartelijk dank voor jullie goede zorgen en begeleiding. Het was een ervaring om nooit te vergeten. En nu maar hopen dat dit niet (of juist wel?) verslavend werkt.

Lieve groet,

Carli van den Berg

Eeuwige,

Maak mijn hart een oase van stilte

maak mijn oren tot horen bereid

maak mijn ogen als nieuw

maak mijn mond zonder oordeel

Dat ik mag aanvaarden wat is

mag vertrouwen wat komt

mag loslaten wat was

op adem mag komen

en gaandeweg leer zien

waarvoor ik besta.

(gebed uit de viering ter afsluiting)

Door mijn werk ben ik al in de 80-tiger jaren veel in Moskou en ander hoofdsteden van de toenmalige Sovjet Unie geweest en als ik kans zag, bezocht ik musea en andere kunstuitingen. Ook ben ik toen al als toerist naar Vladimir, Suzdal, Jaroslavl en Zagorsk e.d. geweest. Spannend want je ging zonder gids, wat niet gebruikelijk was.
Daar heb ik nog meegemaakt dat om een prachtige Maria Icoon een vette lijst was aangebracht en er een bordje bij hing: ”Onbekende vrouw met kind, schilder onbekend”.

Iconen bleven me boeien en ook via mijn assistentie in de vieringen volgens de Byzantijnse ritus kom ik veel in aanraking met Iconen en Iconenschilders. Die schilders raadden me van alle kanten aan om eens zelf een icoon te gaan schilderen, waardoor je de schoonheid ervan nog meer gaat inzien en waarderen.

Via één van hen, die al twee keer een cursus bij Zr Delian de Brouwer heeft mee gemaakt en zich voor de derde keer had ingeschreven, heb ik ook besloten om eens een dergelijke cursus te volgen! Ik zag er wel tegen op want ik ben een doenerig mannetje en heb moeite om me langdurig met iets fijns bezig te zijn.

Wat een belevenis en het vreemde is dat je qua lichamelijke inspanning weinig doet, maar dat je ’s avonds dood en dood moe bent en niet meer in staat bent om wat anders te doen!
Nog vreemder is het dat je na ruim 4 dagen echt iets hebt gecreëerd dat op een icoon lijkt, natuurlijk wel met deskundige hulp, maar toch! Ongelofelijk.

Tot één conclusie moest ik ook komen: je bent nog lang niet in staat om zonder hulp van Zr Delian en haar voortreffelijke assistenten een icoon te schilderen!! Dat duurt nog jaren als je mocht besluiten op deze ingeslagen weg door te gaan!
Of ik dat ga doen, dat weet ik nog niet.

Frank Dankloff.

Kinderen schilderen iconen

Op een winterse donderdagmiddag in de carnavalsvakantie breng ik een bezoek aan het iconenatelier van Zr. Delian de Brouwer. Komend uit de kou voelt het atelier als een warm bad. Zeven kinderen zitten rustig te werken aan tafels. Op de achtergrond klinkt zacht byzantijnse muziek.

Onder leiding van Zr. Delian, Carla Wijntjes en Ria Frijters werken de kinderen drie middagen aan het schilderen van een icoon. Waarom nemen deze kinderen (tussen de 5 en 13 jaar) in hun vakantie deel aan een cursus icoon schilderen?, vraag ik me af. Godfried van 13 jaar kent Zr. Delian uit de Heikese kerk in Tilburg. Daar heeft hij Zr. Delian aan het werk gezien en een keer een iconententoonstelling bezocht. “Ik wilde al zolang zelf ook eens een icoon schilderen en nu kan het,” vertelt hij. Hij laat me de icoon zien die hij aan het maken is: de engel Gabriël. Naast deze afbeelding, hadden de kids de keuze uit een icoon van Maria of van Joris en de draak. “Niemand had de engel nog gekozen, dus daarom doe ik die nu,” geeft Godfried aan.

Schildertechniek

Tegenover hem zit Youp van 8 jaar, die de mantel van Maria aan het inschilderen is. “De verf goed mengen, zodat er geen klontjes in zitten, hè, en dan op je handpalm testen of de verf dik genoeg is,” houdt Ria Frijters hem bij de les. Ria en Carla Wijntjes helpen Zr. Delian de cursus te begeleiden. “Ze zullen niet geloven dat ik deze icoon zelf gemaakt heb!,” zegt Youp met trotse verbazing. “Als je het zelf doet, dan geloof je eerder dat het echt kan!” Zr. Delian maakte ooit voor zijn opa Frans een icoon. Youp was onder de indruk en wilde het zelf ook eens proberen. “Met opa’s icoon ben ik drie jaar bezig geweest,” zegt Zr. Delian lachend. “Je zult zien,” houdt ze de kinderen voor, “hoe meer iconen je schildert, hoe langer het duurt voordat je de icoon klaar hebt. Je wordt namelijk steeds preciezer.”

Denkend aan Maria

Youp wil me graag nog wat vertellen. “Er zit een verhaal achter,” zegt hij wijzend op zijn icoonplankje. “In mijn klas zit een meisje dat Maria heet. Toen ik hoorde dat dit Maria was, dacht ik: ‘Die kies ik!’, want dat meisje heeft niet zoveel vrienden, dus ja.” Of hij de icoon dan ook aan haar geeft? Nee, die wil hij graag zelf houden, glundert hij trots. Maar als hij aan het schilderen is, denkt hij wel aan dat meisje, vertelt hij. “Misschien helpt het wel.”

Joris en de draak

Verderop zit Pelle van 9 jaar. Heel secuur schildert hij de draak van Joris. Het is al de tweede keer dat hij in het atelier een icoon schildert. De Maria die hij eerder maakte, prijkt op een plankje bij zijn tafel. Hij zegt niet veel, daarvoor is hij te geconcentreerd aan het werk. Hij wil de icoon wel klaar hebben morgen! In tegenstelling tot de weekcursussen voor volwassenen, duren de cursussen voor kinderen slechts drie middagen. De ervaring leert dat kinderen de aandacht minder lang vasthouden. 

Rust

En dan is het tijd voor een pauze. De kinderen schikken zich rond een grote tafel om fruit te eten en wat te drinken. “Ik vind het zo leuk dat icoonschilderen. Ik word er ook heel rustig van,” klinkt het. “Ik moet alleen nog Jezus en Maria schilderen,” zegt een ander. “Dat aurading is al klaar, dat mocht met echt bladgoud.” Het gesprek gaat verder over de Efteling: “Joris en de Draak is echt vet cool.” Mopjes en serieuze onderwerpen als “Wat is heilig?” en “Waar steekt de Heilige Geest eigenlijk zijn vuurtje aan?” Het gaat allemaal heel natuurlijk in elkaar over.

Bezinning

Dan gaan de kids weer gauw aan het werk. Zr. Delian laat me de bezinningsruimte zien waar de deelnemers vanochtend een kaarsje hebben aangestoken voor iemand waar ze die dag speciaal aan wilden denken. Buiten is het inmiddels gaan sneeuwen. Binnen branden kaarsjes en klinkt muziek. De kinderen werken nog een uurtje verder aan hun icoon. De dag erna zullen ze hun eigen geschilderde icoon mee naar huis mogen nemen en trots aan iedereen kunnen laten zien. Deze icoon zal in hun huis en in hun hart een bijzondere plaats krijgen. Een plaats waar rust en bezinning gewoon aanwezig is.

Christien Roovers

Bron: Blad "Zusters", april 2013.